Cây bọ mắm hay cây thuốc dòi từ lâu đã được sử dụng rộng rãi trong dân gian để trị viêm họng, viêm phế quản. Thông qua bài viết dưới đây Globalco – dịch vụ gia công TPCN sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn cây bọ mắm có tác dụng gì, cây bọ mắm chữa bệnh gì và những bài thuốc dân gian từ cây bọ mắm.
Cây bọ mắm là cây gì?
Cây bọ mắm tên khoa học Pouzolzia zeylanica (L.) Benn, thuộc họ Tầm ma hay Tầm gai Urticaceae.
Ngoài cái tên bọ mắm, dược liệu còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau trong dân gian như cây thuốc dòi, đại kích biển…Cây có tên gọi bọ mắm vì người ta thường sử dụng nó để diệt dòi bọ có trong mắm.
Cây bọ mắm thuộc loại thân thảo thường sống thành bụi, chiều cao từ khoảng 15-20 cm. Thân cây màu tím, bề mặt thân có lông, thân rễ có mấu, cành cây mềm, hơi ngắn và có lông cứng.
Lá cây bọ mắm mỏng, mọc so le, đôi khi mọc đối xứng, dài 5-9 cm, rộng 2-2,5 cm, lá hình mác dài hẹp. Gân lá xuất phát từ cuống, nổi rõ lên trên bề mặt lá, ở phía bên dưới lá có nhiều lông cứng. Cuống lá thường dài khoảng 5 mm và có lông màu trắng.
Hoa của cây bọ mắm mọc theo cụm bao gồm cả hoa đực và hoa cái, thường sẽ mọc thành xim co ở kẽ của lá. Hoa cái có bầu nhụy hình elip hoặc có khi là hình thoi, đường kính 0,7-1 mm.
Quả của cây bọ mắm có hình trứng, màu trắng, vàng hoặc màu nâu sáng. Quả thuộc loại quả bao mang lông, có 9 đường gân 4 cạnh, trên đỉnh phân ra 2 nhánh nhìn giống 2 răng nanh nhọn.
Khu vực phân bố
Cây bọ mắm là cây ưa bóng râm, chịu ẩm, thường hay mọc hoang dọc hai bên đường đi, mọc trong nương rẫy đồng ruộng hoặc mọc lẫn vào những cây khác trong vườn nhà khu dân cư.
Cây thường phân bố ở các khu vực đồng bằng, miền núi và trung du. Tập trung nhiều ở các quốc gia có khí hậu kiểu nhiệt đới như Việt Nam, Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan, Lào…
Bộ phận dùng
Toàn cây bọ mắm đều được sử dụng làm thuốc bao gồm rễ, thân và lá
Thu hái và chế biến
Cây bọ mắm sống lâu năm nên có thể thu hái quanh năm, tuy nhiên thời điểm thu hái hợp lý nhất rơi vào khoảng từ tháng 5 đến tháng 8 vì đây là lúc cây phát triển tốt nhất sẽ cho dược lực cao nhất.
Sau khi thu hái cần rửa sạch đất cát, có thể dùng trực tiếp ở dạng tươi hoặc phơi khô rồi bảo quản dùng dần.
Bảo quản
Cần bảo quản dược liệu trong các hộp được đậy kín để tránh mói mọt làm hư hỏng, để ở những nơi thoáng mát, khô ráo tránh ẩm thấp và ánh nắng trực tiếp.
Thành phần hóa học
Các chuyên gia đã nghiên cứu và chỉ ra trong cây bọ mắm có chứa các thành phần hóa học như: Flavonoid, Steroid, Triterpen, Lignan…
Trong đó flavonoid chiếm tỷ lệ cao nhất, đóng vai trò quan trọng trong tác dụng chống viêm, kháng khuẩn và tăng miễn dịch cho cơ thể.
Tác dụng dược lý
Theo y học hiện đại cây bọ mắm có tác dụng gì?
Tác dụng kháng khuẩn: trường đại học Chitagong (Bangladesh) đã nghiên cứu và công nhận khả năng kháng khuẩn bằng cách thử nghiệm dịch chiết cồn của cây bọ mắm với nồng độ 1mg/ml trên vi khuẩn Staphylococcus aureus, Salmonella typhi dysentariae và Escherichia Coli
Tác dụng kháng nấm: cũng sử dụng dịch chiết cồn dược liệu với nồng độ 1mg/ml, các chuyên gia đã chỉ ra cây bọ mắm có tác dụng kháng lại Aspergillus.
Tác dụng kháng viêm: thí nghiệm trên chuột bị viêm loét da do nhiễm Staphylococcus aureus. Kết quả cho thấy cây bọ mắm có tác dụng là giảm sưng viêm, làm lành vết loét hiệu quả.
Tác dụng tăng miễn dịch: các chuyên gia đã kết hợp cao chiết cây bọ mắm cùng hoàng liên ô rô, dây cóc, gừng để tạo thành hỗn hợp hoạt chất có tác dụng tăng miễn dịch, gia tăng chỉ số đại thực bào.
Tác dụng hạ đường huyết: làm thí nghiệm trên chuột với dịch chiết cây bọ mắm, kết quả cho thấy cây bọ mắm có khả năng làm giảm và duy trì đường huyết ở mức ổn định.
Theo y học cổ truyền cây bọ mắm có tác dụng gì?
Cây bọ mắm có vị hơi đắng, tính hàn, từ lâu được dân gian dùng để trị các bệnh như:
- Bí tiểu tiện, đại tiện
- Ho nhiều ngày không khỏi
- Viêm họng, viêm phế quản
- Tắc sữa ở phụ nữ cho con bú
- Nóng trong người, khát nước
- Đau răng, sâu răng
- Mụn nhọt, mụn mủ
- Tiêu độc, tiêu sưng
Cây bọ mắm có tác dụng gì? Cây bọ mắm chữa bệnh gì?
Chữa viêm sưng, tụ máu bầm do chấn thương – Cây bọ mắm có tác dụng gì?
Lấy một nắm dược liệu tươi đã được rửa sạch cho vào cối giã nát. Vệ sinh vết thương sau đó đắp trực tiếp lên vùng sưng đau có máu bầm, 5 phút sau thì lấy ra. Thực hiện đều đặn cho đến khi hết đau nhức, máu bầm đã tan hẳn.
Trị viêm mũi, đau bên trong mũi – Cây bọ mắm có tác dụng gì?
Chuẩn bị 20g lá cây bọ mắm, đem rửa sạch với ít muối để loại bỏ đất cát bụi bẩn, để ráo nước. Cho dược liệu vào cối giã nát với vài hạt muối sau đó chắt lấy phần nước, bỏ phần bã. Dùng bông tăm chấm hỗn hợp trên thoa vào niêm mạc mũi, khi thoa cần nhẹ nhàng tránh gây thêm tổn thương cho mũi. Thực hiện liên tục 2-3 lần trong 1-2 ngày sẽ giảm các triệu chứng rõ rệt.
Chữa bệnh viêm họng, ho đau họng – Cây bọ mắm có tác dụng gì?
Rửa sạch 10-20g dược liệu rồi đem nấu với khoảng 100ml nước còn khoảng 50ml để uống trong ngày. Hoặc đem giã nát dược liệu, thêm vào ít muối sau đó chắt lấy nước cốt, mỗi lần ngậm 1 muỗng cà phê rồi nuốt dần.
Thực hiện liên tục 5-7 ngày sẽ thấy họng bớt đau và giảm ho. Lưu ý trong thời gian thực hiện bài thuốc cần kiêng ăn thức ăn cay nóng, không uống nước đá tránh làm tổn thương niêm mạc hầu họng.
Trị sâu răng, đau buốt răng
Cách làm đơn giản, rửa sạch một nắm lá cây bọ mắm sau đó giã nát với một ít muối rồi đắp vào răng đang sưng đau. Kiên trì thực hiện 2-3 ngày sẽ giúp răng bớt đau buốt và cho hiệu quả bất ngờ.
Trị chứng ho lâu không khỏi
Cần chuẩn bị 30g dược liệu khô, đem sắc với 100ml nước lọc trong vòng 15 phút hoặc đến khi còn lại 50ml như dạng cao lỏng là đạt. Mỗi lần dùng 10ml, một ngày dùng 3-4 lần, khi dùng cho thêm ít mật ong để dễ uống hơn. Kiên trì thực hiện cho đến khi bệnh tình thuyên giảm.
Chữa viêm phế quản – Cây bọ mắm có tác dụng gì?
Rửa sạch một nắm lá tươi của cây bọ mắm, để ráo nước rồi nhai trực tiếp. Nuốt lấy phần nước trong quá trình nhai và nhổ bỏ phần bã. Thực hiện trong vòng 3-4 ngày sẽ thấy tình trạng viêm phế quản được cải thiện một cách rõ rệt.
Trị bệnh tiểu gắt, tiểu buốt, tắc sữa
Chuẩn bị 50g dược liệu, rửa sạch với một ít muối rồi để cho ráo nước. Cho dược liệu vào ấm sắc với 200ml nước lọc đến khi còn 100ml là đạt, chia ra 2 lần uống hết trong ngày. Để tăng cường hiệu quả, có thể kết hợp thêm dược liệu cỏ sữa.
Chữa bệnh ho lao, lao phổi – Cây bọ mắm có tác dụng gì?
Long thảo dơi và bọ mắm mỗi vị 50g, rửa sạch rồi đem sắc với 200ml nước lọc đến khi còn 100ml là đạt. Mỗi ngày sử dụng một thang, cần kiên trì thực hiện lâu dài để bệnh tình có tiến triển tốt.
Chữa bệnh viêm loét dạ dày do vi khuẩn Helicobacter Pylori
Dùng 100g lá dược liệu dạng tươi hoặc dạng khô đều được, rửa sạch rồi xay nhuyễn với 250ml nước lọc. Sau khi xay thì lọc lấy phần nước uống hết trong ngày, thực hiện liên tục trong vòng 7 ngày sẽ thấy bệnh tình được cải thiện
Những lưu ý khi sử dụng cây bọ mắm
- Phụ nữ đang trong thời kì mang thai tuyệt đối không sử dụng cây bọ mắm vì có thể gây sẩy thai.
- Liều dùng khuyến cáo mỗi ngày 10-20g cho dạng thuốc sắc, đắp ngoài da không cần lưu ý liều lượng.
- Tránh dùng thuốc sắc từ cây bọ mắm chung với các loại tân dược vì có thể xảy ra tương tác thuốc hoặc tác dụng phụ không mong muốn.
- Đây là dược liệu nên cần kiên trì sử dụng mới thấy được kết quả trị bệnh.
Tin rằng bài viết trên đã giúp bạn đọc biết rõ cây bọ mắm có tác dụng gì, cây bọ mắm chữa bệnh gì…để từ đó có thể sử dụng loại dược liệu này một cách hợp lý, cho hiệu quả rị bệnh rõ rệt.
